Trong cuộc sống bận rộn ngày nay, giữa vô vàn sản phẩm chăm sóc sức khỏe hiện đại, không ít người đã bắt đầu tìm về với những phương pháp tự nhiên – nhẹ nhàng, lành tính, gần gũi. Đôi khi, chúng ta cứ mải mê tìm kiếm những “thần dược” ở đâu xa, mà quên mất rằng, ngay trong vườn nhà, trên lối đi làng quê hay những khu chợ nhỏ, đã có sẵn cả một “kho báu” dược liệu quý giá – đó chính là các loại thảo dược dân dã.
Có những cây mọc hoang, có những loại được trồng từ bao đời để làm rau ăn, làm thuốc xông cảm, chữa đau nhức, làm mát gan… Thế nhưng không phải ai cũng biết hết công dụng tuyệt vời của các loại thảo dược này. Trong bài viết này, Liên Minh Xanh sẽ cùng bạn khám phá những thảo dược quen thuộc nhất – dễ kiếm, dễ trồng và quan trọng là cực kỳ hữu ích trong chăm sóc sức khỏe hằng ngày.
Sả – Hương thơm an yên, dược liệu của mọi nhà
Sả là một loại cây quá quen thuộc trong gian bếp người Việt. Sả có tính ấm, vị cay nhẹ, không chỉ dùng làm gia vị cho các món lẩu, kho, nướng mà còn là “bài thuốc” hữu hiệu khi trong nhà có người cảm cúm, đầy bụng hay mệt mỏi. Vào những ngày mưa lạnh, chỉ cần đập dập vài nhánh sả, thêm chút gừng và vài lá chanh, nấu sôi là đã có ngay nồi nước xông thơm nức, giúp cơ thể toát mồ hôi, nhẹ nhõm hơn hẳn. Một ly trà sả gừng mật ong ấm nóng vào buổi tối cũng đủ xua tan cả ngày dài căng thẳng, đem lại giấc ngủ sâu và dễ chịu.
Cách dùng phổ biến
Xông giải cảm: Đập dập 3–5 cây sả, thêm vài lát gừng, 5–7 lá chanh hoặc lá bưởi, nấu sôi rồi xông hơi.
Pha trà: Thái nhỏ sả, nấu sôi với gừng, cho thêm mật ong và vài giọt chanh để uống ấm hoặc lạnh.
Đuổi côn trùng: Cắm bó sả tươi vào lọ nước hoặc chưng tinh dầu sả để đuổi muỗi.
Tía tô – Người bạn của phụ nữ và dạ dày
Tía tô không chỉ là rau thơm ăn kèm, mà còn là bài thuốc dân gian quý giá, đặc biệt tốt cho phụ nữ và hệ tiêu hóa. Loại lá nhỏ này chứa tinh dầu thơm cay, giúp làm ấm bụng, giảm cảm lạnh, giảm buồn nôn, lại hỗ trợ an thai rất tốt. Khi trời trở gió, một bát cháo trắng nóng nấu cùng vài lá tía tô thái nhỏ sẽ giúp người bệnh ra mồ hôi, nhanh hồi phục. Nước tía tô tươi cũng là món uống đơn giản, dễ làm, tốt cho gan và giúp giảm các triệu chứng ho có đờm. Với những ai hay bị đầy hơi hoặc tiêu hóa kém, tía tô là “vị cứu tinh” mà không cần dùng thuốc.
Cách dùng phổ biến
Cháo giải cảm: Băm nhỏ tía tô, rắc vào cháo nóng, ăn khi còn nóng để toát mồ hôi.
Nước uống tiêu hoá: Sắc tía tô tươi (30g/lần) với nước, uống trong ngày.
Dùng ngoài da: Lá tía tô giã nhuyễn, đắp lên vùng da bị dị ứng, mẩn ngứa.
Gừng – Ấm lòng, ấm bụng, ấm cả cơ thể
Không ai xa lạ với gừng – loại củ nhỏ nhưng có sức mạnh làm ấm cả cơ thể. Trong Đông y, gừng có vị cay, tính ấm, thường được dùng để chữa cảm lạnh, đau bụng, buồn nôn, ho hay tiêu chảy nhẹ. Với người thường bị say xe, chỉ cần cắn nhẹ một lát gừng tươi là đã thấy cơn nôn nao giảm rõ rệt. Gừng còn là nguyên liệu không thể thiếu trong những món trà ấm ngày lạnh: chỉ cần nấu gừng với mật ong hoặc đường thốt nốt là đã có một ly nước uống thơm nồng, ấm áp, vừa ngon vừa có lợi cho sức khỏe.
Cách dùng phổ biến
Trà gừng: Cắt lát gừng tươi, nấu với nước, thêm đường/mật ong tùy khẩu vị.
Chống say tàu xe: Ngậm 1–2 lát gừng tươi trước khi đi xe khoảng 10 phút.
Ngâm chân: Gừng đập dập, nấu nước nóng, dùng để ngâm chân giúp ấm cơ thể và ngủ ngon.
Lá lốt – Dân dã nhưng hữu hiệu
Lá lốt tuy bình dị nhưng lại là một “thần dược” cho người cao tuổi, người hay đau nhức xương khớp. Vào những hôm trời lạnh, chỉ cần đun nước lá lốt để ngâm chân hoặc sắc lấy nước uống sẽ giúp cải thiện tuần hoàn máu, giảm đau mỏi. Ngoài ra, lá lốt còn được dùng trong nhiều món ăn ngon như chả lá lốt, thịt bò cuốn lá lốt – vừa ngon miệng, vừa bổ dưỡng. Dân gian còn truyền lại mẹo dùng lá lốt sao khô, hãm như trà uống hằng ngày giúp xua tan cảm giác lạnh chân tay, nhất là vào mùa đông.
Cách dùng phổ biến
Sắc uống: Lá lốt sao vàng, mỗi lần dùng 20–30g sắc với 500ml nước, chia 2 lần uống trong ngày.
Ngâm tay chân: Đun nước lá lốt (tươi hoặc khô) rồi ngâm tay chân trước khi ngủ.
Chế biến món ăn: Dùng lá tươi để cuốn thịt bò, nướng hoặc xào.
Ngải cứu – “Nữ hoàng” trong các bài thuốc dành cho phụ nữ
Nếu nói đến cây thuốc dành cho phụ nữ thì không thể không nhắc đến ngải cứu. Lá ngải cứu có tính ấm, giúp điều hòa khí huyết, làm dịu cơn đau bụng kinh, hỗ trợ điều trị rối loạn kinh nguyệt. Sau sinh, các bà mẹ thường dùng ngải cứu rang muối chườm bụng để tránh hậu sản, làm ấm cơ thể. Không chỉ có tác dụng chữa bệnh, ngải cứu còn có thể chế biến thành món ăn ngon như trứng chiên ngải cứu – vừa đơn giản vừa bổ dưỡng, giúp bồi bổ sức khỏe và ổn định nội tiết.
Cách dùng phổ biến
Chườm bụng: Rang ngải cứu với muối hột, bọc trong khăn vải chườm lên bụng dưới.
Trứng chiên ngải cứu: Thái nhỏ lá ngải, trộn với trứng gà, chiên chín vàng.
Sắc uống: Dùng 10–15g ngải cứu sắc nước uống điều hòa kinh nguyệt (không dùng liên tục dài ngày).
Rau má – Mát gan, mát người, mịn da
Rau má là loại rau “vừa lành vừa mát”, rất được ưa chuộng trong mùa hè. Nước rau má giúp thanh nhiệt, giải độc, đặc biệt tốt cho những ai bị nóng gan, mụn nhọt, rôm sảy. Không chỉ dừng ở đó, rau má còn giúp cải thiện tuần hoàn máu, làm đẹp da, làm dịu căng thẳng. Với những ai hay bị nhiệt miệng, nổi mụn hoặc làm việc căng thẳng, chỉ cần uống nước rau má vài lần mỗi tuần là đã thấy da dẻ mịn màng hơn, người khỏe khoắn hơn.
Cách dùng phổ biến
Nước rau má tươi: Xay rau má tươi với nước, lọc lấy nước uống, thêm chút đường cho dễ dùng.
Rau má khô: Sao khô, hãm như trà, uống hằng ngày thay nước.
Đắp mặt: Nghiền rau má thành bột hoặc giã tươi, đắp mặt giảm mụn, làm mát da.
Trầu không – Nhỏ mà có võ
Lá trầu không là vị thuốc “nhỏ mà có võ”, với tính sát khuẩn mạnh mẽ. Trong dân gian, trầu không thường được nấu nước để xông, ngâm rửa những vùng da bị nấm, ngứa hay viêm. Đặc biệt, với phụ nữ, nước lá trầu là bài thuốc tự nhiên để vệ sinh vùng kín sau kỳ kinh nguyệt, tránh viêm nhiễm. Người bị nấm kẽ tay chân, mẩn ngứa nhẹ cũng có thể giã trầu đắp lên vùng da tổn thương để làm dịu và sát khuẩn mà không cần đến thuốc tây.
Cách dùng phổ biến
Xông vùng kín: Nấu nước lá trầu không tươi, xông hơi vùng kín rồi dùng nước nguội rửa nhẹ nhàng.
Trị nấm ngoài da: Giã lá trầu đắp lên vùng da bị nấm, để 10–15 phút rồi rửa sạch.
Ngậm trị hôi miệng: Ngậm lá trầu non hoặc súc miệng với nước trầu nấu loãng.
Cúc tần – Cây xông giải cảm hiệu quả
Lá cúc tần có hương thơm đặc trưng, vị hơi đắng, thường được dùng làm thuốc xông khi bị cảm sốt, nhức đầu. Kết hợp lá cúc tần với sả, gừng, vỏ bưởi là đã có một nồi nước xông cực kỳ hiệu quả, giúp thông mũi, hạ sốt, giải độc qua đường mồ hôi. Ngoài ra, lấy thảo dược này sao nóng rồi đắp vào vùng lưng, vai đau nhức cũng là cách trị liệu được nhiều người áp dụng. Đây là một loại cây xứng đáng có mặt trong mọi vườn nhà Việt.
Cách dùng phổ biến
Xông cảm: Nấu cúc tần với sả, gừng, lá bưởi để xông khi cảm cúm, đau đầu.
Giảm đau nhức: Sao nóng lá cúc tần, bọc vào khăn chườm lên vùng đau.
Trà cúc tần: Lá non phơi khô, hãm trà uống hằng ngày giảm căng thẳng.
Ích mẫu – Dành riêng cho phụ nữ
Ích mẫu từ lâu đã được biết đến là thảo dược quý dành cho phụ nữ, nhất là sau sinh. Không chỉ giúp điều hòa kinh nguyệt, ích mẫu còn hỗ trợ giảm đau bụng kinh, làm sạch sản dịch sau sinh, tăng cường tuần hoàn máu. Khi kết hợp ích mẫu với các vị thuốc như ngải cứu, nghệ, hương phụ, sẽ tạo nên một bài thuốc điều kinh an toàn, lành tính. Dùng đúng cách và đều đặn, ích mẫu có thể giúp chị em cải thiện rõ rệt các vấn đề nội tiết và sức khỏe sinh sản.
Cách dùng phổ biến
Sắc thuốc: Dùng ích mẫu khô 20g, sắc với 500ml nước còn 200ml, chia làm 2 lần uống sau ăn.
Kết hợp thảo dược: Dùng cùng ngải cứu, nghệ, hương phụ (mỗi vị 10g) để hỗ trợ điều hòa kinh nguyệt.
Không dùng kéo dài: Phụ nữ không nên dùng ích mẫu khi đang mang thai hoặc không có chỉ định.
Nha đam – Làm mát, làm đẹp, làm dịu
Nha đam, hay còn gọi là lô hội, là “nữ hoàng làm đẹp” trong giới thảo dược. Không chỉ giúp thanh nhiệt, nhuận tràng, nha đam còn hỗ trợ tiêu hóa và làm đẹp da một cách tự nhiên. Bạn có thể nấu nước nha đam đường phèn để uống trong mùa nóng, hoặc lấy phần gel đắp mặt giúp làm dịu da cháy nắng, giảm mụn viêm. Với đặc tính mát, dịu và dưỡng ẩm, nha đam là loại cây lý tưởng nên trồng tại nhà để dùng mỗi khi cần.
Cách dùng phổ biến
Nấu nước uống: Gọt vỏ nha đam, lấy ruột trắng, rửa sạch nhựa, nấu với đường phèn.
Đắp mặt nạ: Dùng phần gel thoa trực tiếp lên da mặt sạch, để 15 phút rồi rửa lại.
Giảm nóng ruột: Ăn nha đam luộc nhẹ hoặc nấu chè giúp mát gan, nhuận tràng.
Hương nhu, lá bưởi – Những cây xông truyền thống
Hương nhu và lá bưởi là hai loại lá không thể thiếu trong các bài thuốc xông truyền thống. Mỗi khi mệt mỏi, lạnh người hay cảm nhẹ, nấu nồi nước xông với hương nhu, lá bưởi, sả, gừng… sẽ giúp bạn thư giãn hoàn toàn. Tinh dầu trong các loại lá này có khả năng kháng khuẩn, làm ấm cơ thể, giúp máu lưu thông tốt hơn và hỗ trợ giấc ngủ sâu. Đây là những “liệu pháp thiên nhiên” đơn giản mà hiệu quả, gắn liền với lối sống khỏe mạnh và an yên.
Cách dùng phổ biến
Xông giải cảm: Nấu nồi nước gồm lá hương nhu, lá bưởi, sả, gừng – xông toàn thân trong không gian kín 15–20 phút.
Tắm gội: Dùng nước lá nấu để gội đầu, tắm giúp thơm cơ thể, sạch da đầu, thư giãn tinh thần.
Xông nhà: Cho lá khô vào lò than hoặc lò xông tinh dầu để khử mùi, thanh lọc không khí.
Lời luận
Thảo dược quanh ta – tưởng chừng là cỏ dại – nhưng lại mang trong mình những công dụng tuyệt vời mà y học hiện đại cũng không thể phủ nhận. Từ việc giảm đau, giải cảm đến hỗ trợ tiêu hóa, thanh lọc cơ thể, làm đẹp… tất cả đều có thể bắt đầu từ những lá cây bình dị quanh nhà.
Dĩ nhiên, sử dụng thảo dược cần đúng cách, đúng liều lượng, và nên kết hợp với chế độ ăn uống – sinh hoạt lành mạnh để mang lại hiệu quả tốt nhất. Nếu có điều kiện, hãy trồng vài loại cây thuốc quanh nhà – không chỉ để dùng, mà còn như một cách kết nối với tự nhiên, với truyền thống và với những điều bình dị, an lành nhất trong cuộc sống.
Nguồn: Tổng hợp